میلیون‌ها برگ سند خام تا کنون در ویکی‌لیکس منتشر شده‌اند. ادوارد اسنودن که سال‌ها برای نهادهای امنیتی در آمریکا کار کرده بود، اطلاعات گسترده‌ای درباره برنامه بزرگ جاسوس آمریکا در کشورهای مختلف منتشر کرده است. این حجم از اطلاعات در فضای مجازی، حرف‌ها و بحث‌های زیادی را به راه انداخته است. رسانه‌ها نیز به عنوان بخشی از جهان خبر و ارتباط، با این اسناد سروکار داشته و تلاش‌کرده‌اند سایه‌هایی از این اسناد را بر دنیای بیرون بیندازند و به رگه‌هایی از واقعیت دست یابند.
در همه این موارد، این سؤال کلیدی پیش روی تحریریه روزنامه‌ها بوده است: هدف از انتشار این اسناد خام چه بوده است و اینکه آیا بازنشر آنها خدمت به آرمان‌های روزنامه‌نگاری مانند کشف حقیقت و روشنگری است و یا عوارضی ناخواسته برای جامعه و منافعی پنهان برای کسانی دیگر خواهد داشت؟ اینها سؤال‌های مهمی هستند که دست رسانه‌های بزرگ را برای روبه‌روشدن با موج‌های خبریِ برآمده از افشاگری‌ها در فضای سایبري می‌بندد. گام‌هایی آهسته و پردقت برای بازنشر اخباری که ریشه‌شان برای روزنامه‌نگاران ناپیداست، برداشته می‌شود و باتوجه به مسئولیت اجتماعی و شرافت حرفه‌ای، رسانه‌ها را در لاک دفاعی فرو می‌برد.
۲- معضل دیگری که فضای سایبر برای رسانه‌های بزرگ به وجود آورده است، معضل اخبار جعلی است. انبوهی شبه‌خبر و خروجی دستگاه‌های خبرساز هر روز منتشر و در شبکه‌های اجتماعی آنلاین پخش می‌شوند. حجم این اخبار جعلی و سرعت گردش و سیطره نفوذ آنها به قدری گسترده شده است که پیش از واکنش رسانه‌های حرفه‌ای، تکذیب آنها در همان شبکه‌ها دست به دست می‌شود. حجم اخبار جعلی به قدری بالاست که این مسأله را به یک بحران برای همه کشورهای جهان تبدیل کرده است. مروری بر منازعات انتخابات آمریکا در سال گذشته شاهدی بر مدعای جها‌ن‌گستری اخبار جعلی است. جایی که اوباما بعد از شکست حزب مطبوعش در انتخابات، مسأله نشر اخبار جعلی در شبکه‌های اجتماعی را معضل مهمی دانست و خواست تا متصدیان این شبکه‌ها راهی برای کنترل اخبار جعلی بیابند. اخباری كه حتی بر مسیر انتخابات ریاست جمهوری این کشور هم اثرگذاشتند.
۳- برخلاف سال‌های دور، ما در ایران نه تنها با خود فناوری‌های نوین ارتباطی فاصله‌ای نداریم و به‌روز هستیم، بلکه با تبعات اجتماعی و فرهنگی آن هم همزمان روبه‌رو می‌شویم. امسال درایران هم سال افشاگریهای سایبری بود و مجموعه مدیریت شهری هم از مهم‌ترین کانون‌های آن. از ادعای افشاگری درباره واگذاری املاک به افراد خاص تا هزاران شبه‌خبر و خبر جعلی مرتبط با مسائل مختلف شهر نظیر آتش‌سوزی و فروریختن ساختمان پلاسکو كه اينها از جمله معضلاتی بود که مدیریت شهری با آن روبه‌رو بود و با توجه به ماهیت فضای سایبر و محدودیت‌های حرفه‌ای رسانه‌های بزرگ در برابر رسانه‌های نوین، امکانی برای رویارویی سنتی با آن وجود نداشت و ندارد و تا زمانی که خواستی عمومی برای ندیده‌گرفتن و بازنشرندادن اخبار جعلی شکل نگیرد و بسط و گسترش سوادرسانه‌ای برای همه به دستورکار نهادهای سیاستگذار تبدیل نشود، به نظر نمی‌رسد راهی برای برون‌رفت وجود داشته باشد.
مسؤولیت اجتماعی و شرافت حرفه‌ای، از روزنامه‌نگاری حرفه‌ای ساخته است که متعلق به «مردم» است. مانند پزشکان، روزنامه‌نگاران نیز تعهدات اخلاقی متعالی دارند: نسبت به کشف حقیقت مسؤولند،باید نسبت به شهروندان وفادار باشند و باید هر وابستگی‌ای را که آنها را از مردم دور کند کنار بزنند. باید فضا را برای گفت‌وگوی همگانی و قضاوت عمومی فراهم کنند و تلاش کنند حقایق، زمینه‌ساز قضاوت مردم شوند و نه پیش‌داوری‌ها و پیش‌بینی‌ها. باید اخبار را نه تنها خواندنی‌تر بلکه دقیق و قابل فهم بنویسند. فهرستی ازاین مسؤولیت‌ها در همه کتاب‌های مبانی روزنامه‌نگاری هست. با جابه‌جایی چند کلمه، همه آنها مفاهیم مشترکی را تکرار می‌کنند و خلاصه‌اش اینکه روزنامه‌نگاران قبل از هرچیز نسبت به حقیقتی مسؤولند که منافع مردم در آن مستتر است و کشف این حقیقت در ورای هیاهوی افشاگریهای جهت‌دار و فوران اخبار جعلی از شبکه‌های اجتماعی به دست می‌آید.
نظر شما